عصب اولنار و بیماری ها آن

عصب اولنار ( Ulnar Nerve )

عصب اولنار از طناب داخلی شبکه بازویی منشا گرفته و در سمت داخلیشریان بازویی در ناحیه داخلی بازو پایین میاید، عصب اولنار در ناحیه بازو شاخه مهمی ندارد. در ناحیه آرنج از پشت یا خلف اپی کوندیل داخلی استخوان بازو و داخل زائده اوله کرانون عبور میکند و در این ناحیه میتوان آنرا در زیر پوست لمس کرد.
در ساعد عصب اولنار در مجاورت شریان اولنار و در زیر عضله خم کننده اولنار مچ دست به پایین سیر میکند. عصب اولنار در ساعد شاخه هایی به این عضله و همچنین عضلات خم کننده عمقی انگشتان حلقه و کوچک دست عصب دهی می کند.
در مچ دست همراه با شریان اولنار از زیر رتیناکولوم عرضی مچ و از داخل کانال گویان (Guyan Tunnel) عبور کرده و به کف دست میرسد. در کف دست عصب اولنار به دو شاخه عمقی و سطحی تقسیم می شود شاخه های حرکتی آن شاخه عمقی بوده به تمام عضله های هایپوتنار ،لومبریکال ۴و ۵، بین استخوانی های کف دستی و پشت دستی و به تعدادی از عضلات تنار (عضله نزدیک کننده شست) میرسند و شاخه های حسی آن حس کف دستی انگشت کوچک و قسمت داخلی انگشت حلقه را تامین میکند.

بیماریها و آسیبهای عصب اولنار

آسیب عصب اولنار میتواند به علت ورود جسم نافذ و برنده به درون اندام فوقانی و پاره کردن عصب ایجاد شود و یا ممکن است عصب به علتی بصورت موضعی تحت فشار قرار گیرد.
عصب اولنار در تمام مسیرش از زیر بغل تا نوک انگشتان ممکن است به علت ورود اجسام برنده و یا چاقو پاره شود. این پارگی میتواند کامل یا ناکامل باشد. شایعترین محل پارگی عصب اولنار در پایین ساعد و ناحیه مچ دست است. هرچه پارگی عصب به ناحیه انتها و مچ دست نزدیکتر باشد نتایج ترمیم عصب بهتر است و هر چه به ناحیه گردن گردن نزدیکتر باشد نتایج ترمیم ضعیفتر است و بالای آرنج تقریبا بازگشت حرکتی در ناحیه عضلات دست بعید است , و باید در این صدمات بالای آرنج عصب اولنار از عصب بین استخوانی عصب مدین برای عصب رسانی عضلات حرکتی کف دست استفاده کرد، ولی ترمیم عصب در کودکان نتایج بهتری دارد.
مکانیسم دوم آسیب عصب اولنار تحت فشار قرار گرفتن عصب اولنار در طول مسیر خود است که شایعترین محل در ناحیه آرنج بین اپی کوندیل داخلی استخوان بازو و زائده اوله کرانون استخوان اولنا و یا زند زیرین است به نام سندروم تونل کوبیتال (Cubital Tunnel Syndrome) و محل بعدی در ناحیه مچ دست به عنوان سندروم تونل گویان(Guyon’s Canal Syndrome) این فشار موضعی میتواند به علل زیر ایجاد شود.

سندروم تونل کوبیتال ( Cubital Tunnel Syndrome )

در تحت فشار قرار گرفتن عصب اولنار در این دو بیماری علایم ضعف عصب بروز می کند مانند بی حسی در انگشت حلقه وکوچک و آتروفی و ضعف عضلات بین استخوانی ، تنار و هیپوتنار است، درد ،گز گز و خواب رفتن دست از علایم این دو بیماری است ولی در سندروم تونل کوبیتال ضعف در خم شدن انگشتان حلقه و کوچک وجود دارد.کاهش حس و گزگز که معمولا در انگشتان کوچک و حلقه دست بوجود میاید
گاهی اوقات این علائم در حالت معمولی وجود ندارد و فقط موقعی که بیمار ساعد و آرنجش را برای مدتی بر روی تکیه گاهی مانند تکیه گاه کنار صندلی میگذارد درد ایجاد میشود یا موقعی که بیمار آرنج خود را بطور مکرر خم و راست میکند. گاهی اوقات علائم موقعی ظاهر میشوند که بیمار مدت طولانی آرنج خود را در حالت خمیده نگه میدارد مثلا وقتی گوشی تلفن را برای مدت زیادی میگیرد یا در حین خوابیدن. درد معمولا در ناحیه داخلی آرنج است ولی میتواند به ساعد یا بازو هم انتشار یابد.

در بعضی بیماران مشکلات حرکتی هم بوجود میاید. در این حالات دست ضعیف شده، ممکن است اشیاء بطور مکرر از دست بیفتند یا فرد احساس کند در موقع گرفتن اشیاء دستش قدرت کافی ندارد. بیمار ممکن است متوجه شود که در حین انجام دادن حرکات ظریف، انگشتان دست وی دچار اشکال شده است و مهارت انجام حرکات انگشتان را که در قبل داشت ندارد.
در حالات شدید بیماری، ممکن است حس انگشت کوچک و نیمی از انگشت انگشتری و طرف داخلی دست و ساعد از بین رفته و عضلات طرف داخلی ساعد لاغر شوند.
اگر بیماری به مدت طولانی باقی بماند انگشتان دست دچار تغییر شکل میشوند به این صورت که دو انگشت کوچک دست حالت خمیده به خود گرفته و از هم فاصله میگیرند. که به آن انگشت چنگالی (Claw Hand)در حالات مزمن ممکن است عضلات بین اسخوانی کف دست لاغر شوند، این لاغر شدن نه تنها از نظر کارکرد ایجاد مشکل می کند از نظر زیبایی نیز برای بیمار ناحت کننده است که با ابداع تزریق چربی اکنون از این روش برای درمان و پر کردن این نازیبایی مخصوصا در بین انگشت سبابه و شست استفاده می شود.

 

تشخیص سندروم تونل کوبیتال (  Cubital Tunnel Syndrome Diagnosis )

پزشک معالج ابتدا بیمار را معاینه میکند. منطقه ای که کاهش حس پیدا کرده است، قدرت عضلات، تغییر علائم با وضعیت خم بودن آرنج، واکنش عصب به ضربه زدن خفیف بر آن که علامت تینل (Tinel Sign)
می گویند گاهی اوقات پزشک معالج آزمایشاتی را برای بررسی دیابت یا بیماری های تیروئید که ممکن است زمینه بیماری را فراهم کنند انجام میدهد.
تست اصلی تشخیصی این بیماری نوار عصب یا الکترومیوگرافی و مطالعه سرعت هدایت عصبی (EMG/NCS) است. با استفاده از نوار عصبی پزشک متوجه میشود که آیا بر روی عصب اولنا فشاری وارد شده است یا خیر. شدت فشار چه اندازه است. آیا این فشار در ناحیه آرنج ایجاد شده و یا در نواحی دیگری مانند دیسک گردنی با شد ولی درکل تصمیم به عمل جراحی با معاینه پزشک قطعی می شود و نوار عصب تعیین کننده اصلی نیست.

درمان سندروم تونل کوبیتال ( Cubital Tunnel Syndrome Treatment )

گاهی اوقات علائم بیماری بدون انجام عمل جراحی خوب میشوند بخصوص وقتی که شدت علائم کم بوده و در مطالعه نوار عصب نشان میدهد که بیماری خفیف است.
درمان اولیه معمولا محافظتی بوده و استفاده از آتل شبانه برای جلوگیری از خم شدن آرنج است واز وضعیت هایی که در آن آرنج به مدت طولانی در حالت خم شده میماند اجتناب شود ،از کارهایی که در آن آرنج بطور مکرر خم و راست میشود باید خودداری کرد ، ساعد و آرنج خود را به مدت طولانی بر روی یک سطح سفت قرار ندهید. در هر صورت دوره درمان نگهدارنده بین یک تا دوماه است اگر بهبودی حاصل نشد درمان جراحی را باید مد نظر قرار داد.

 

معمول ترین عمل جراحی که برای این بیماری انجام میشود اینست که پزشک فوق تخصص جراحی دست و یا جراح پلاستیک، محل عصب اولنا را از پشت برجستگی اپی کندیل داخلی استخوان بازو تغییر داده و آنرا به جلوی آرنج منتقل میکند. با این کار فشار از روی عصب برداشته شده و عصب بهبود میابد. پزشک جراح عصب را در محل جدیدش ممکن است در زیر لایه ای از چربی قرار دهد تا از آن محافظت شود و یا ممکن است آنرا در زیر عضلات یا داخل عضلات قرار دهد. بعد از عمل جراحی، بیمار باید تا بین یک تا دو ماه از بلند کردن اشیاء سنگین اجتناب کند و آرنج را زیاد خم و راست نکند. بعد از جراحی، کارکرد عصب ممکن است زود به حالت اول برگردد و یا ممکن است این برگشت با تاخیر باشد. بهبود کاهش حس، گزگز و کاهش قدرت عضلات ممکن است نیاز به چند ماه زمان داشته باشد. اگر بیماری طول کشیده و شدید باشد ممکن است برگشت به حالت طبیعی هیچگاه اتفاق نیفتد .

سندروم (نشانگان) تونل گویان ( Guyon Tunnel Syndrome )

در این سندروم گیر افتادن و یا چسبندگی عصب اولنار در ناحیه مچ دست اتفاق می افتد و در داخل تونل گویان که عصب همراه با شریان اولنار فشرده می شود علایم در این بیماری تقریبا شبیه سندروم تونل کوبیتال است ولی ضعف دست کمتر است چون عضلات ناحیه ساعد درگیر نیستند. درمان نیز در ابتدا محافظتی بوده و در صورت عدم جواب به در طبی درمان جراحی باید مد نظر باشد، عمل جراحی آن تقریبا شبیه سندروم تونل کارپال است.

صدمات نافذ و پارگی های عصب اولنار ( Traumatic Ulnar Nerve Injuries )

درصدمات نافذ عصب اولنار که به هر علتی می تواند باشد ولی معمولا شایعترین علتها چاقو خوردگی در حین نزاع ، زورگیریها و تصادفات می باشد. در پارگی های عصب اولنار باید در اسرع وقت ترمیم عصب انجام شود مگر اینکه آلودگی در محل صدمه عصب وجود داشته باشد که می توان تا رفع آلودگی ترمیم را به عقب انداخت ولی این تاخیر بهتر است بیشتر از ده روز نباشد چون با کوتاه شدن عصب و کاهش کشسانی آن تر میم اولیه غیر ممکن شده و مجبور به استفاده از گرفت عصب( پیوند) می شویم معمولا در ترمیم عصب با گرافت نتایج بهبودی ضعیف تر از ترمیم اولیه بوده و زمان برگشت حس و حرکت طولانی تر است.گاه مشاهده شده همکارانی که در جراحی دست تجربه ندارند اقدام به ترمیم تاندون می کنند ولی ترمیم عصب به یکی دو ماه بعد موکول می کنند در این زمان تاخیری نتایج ترمیم بسیار ضعیف است. پس از ترمیم عصب اولنار بسته به محل تر میم عصب زمان کامل بهبودی بین شش ماه تا دوسال خواهد بود، بسیاری از اوقات بیماران نگران تحلیل رفتن عضلات بین استخوانی و لاغر شدن دست می باشند در هر حال در صورت ترمیم به موقع و صحیح عصب بهبودی حاصل خواهد شد ولی بیمار باید این نکته را به خاطر داشته باشد هیچگاه بهبودی کامل و صد درصد و برگشت به زمان قبل از عمل نخواهد بود.